Mijn drie grootste inspiratiebronnen toen ik begon met mindfulness deel ik in deze bijdrage. Ook beantwoord ik de vraag: Als ik nu één boek wil aanschaffen over mindfulness, welk boek moet dit dan zijn?
Drieluik: compleet en met diepgang (3)
Een prachtige en uitgebreide in 2012 verschenen drieluik vormen de boeken van Rob Brandsma. Het Mindfulness Basisboek vormt samen met het Mindfulness Praktijkboeken het Mindfulness Trainingsboek een toegankelijke en diepgaande triptiek, die elkaar op een elegante wijze opvolgen en ook afzonderlijk waardevol en op zichzelf staand te lezen zijn. Bij mindfulness draait het om het ontwikkelen en cultiveren van zelfinzicht. Dit vermogen, dat ieder mens uniek maakt, is voor het eerst tot een methode voor een gelukkiger leven verwerkt door Boeddha. In dit eerste boek wordt de reis dan ook gestart vanuit de oorsprong, die gelegen is in de verschillende Boeddhistische tradities. Vervolgens wordt beschreven hoe deze methode in het Westen aankomt. Naast de theoretische basis, besteedt dit Basisboek Mindfulness ook ruimschoots aandacht aan de toepassingenkant. Er komen verschillende op mindfulness gebaseerde interventies aan de orde (MBSR, Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT), Mindfulness Based Insight Training (MBIT) en diverse varianten op de oorspronkelijke trainingen). Het boek sluit af met studies naar de effecten van het werken met mindfulness. Met recht een basisboek, een fundament in de beoefening van mindfulness.Heb je behoefte aan een nauwkeurige beschrijving van een mindfulnesstraining, van het begin tot het eind, dan is het Mindfulness Praktijkboek een aanrader. Hierin wordt iedere trainingsstap beschreven. Vanaf het moment van de intake, de voorgesprekken en selectie van deelnemers, tot aan alle praktische zaken en evaluatie. Alle onderdelen van een training komen aan bod, met daarbij vele overwegingen, achtergrondinformatie, ervaringen uit de praktijk en voorbeelden.Het derde boek, het Mindfulness Trainingsboek, maakt het drieluik compleet door de mindfulnesstraining praktisch te beschrijven. Hierin staat het trainerschap centraal. Het trainingsmodel dat door Kabat-Zinn ontwikkeld is (de training MBSR), heeft naast de waardevolle inzichten vanuit het Oosten tegelijkertijd stevige fundamenten in de westerse didactiek. Dit is terug te zien door de combinatie van oefening, enquiry en educatie. Hierin wordt in dit derde boek veel aandacht besteed. Het gaat bij deze combinatie om de leerstof in de training, die aan deelnemers op drie manieren wordt aangeboden. In de eerste plaats de individuele oefening, waarbij aandacht oefeningen worden gedaan (meditaties, opdrachten). Enquiry vormt de tweede pijler. Dit laat zich vertalen als bevraging, nabespreking van ervaringen in de groep. Het verwerven van nieuw inzicht en het anders bekijken van reactiepatronen staan centraal. Met de laatste werkvorm educatie voegt de trainer een duiding toe aan de ervaringen van deelnemers en verbindt hij deze aan inzichten en algemene principes (psycho-educatie: ‘Zo werkt de geest’). De trainer verandert in dit proces dus van rol. Hij gaat van iemand die eigen ontdekkingen faciliteert naar de professional, de autoriteit. Iemand die weet. Instelling en opstelling (houding, uitstraling, hoe sta je zelf in het leven) van de mindfulnesstrainer staan centraal.
Probleem- en doelgroepspecifiek (2)
Wanneer je informatie zoekt over het werken met mindfulness bij specifieke problemen en/of doelgroepen, kun je inmiddels putten uit een gestaag groeiende lijst boeken waarin mindfulness wordt gekoppeld aan afvallen, stoppen met roken, adhd, et cetera. Veel van deze boeken blijven echter wat aan de oppervlakte en lijken eerder met de hype mee te liften, dan een doorvoelde toevoeging te zijn. Er zijn echter prachtige uitzonderingen. Zoals in Aandachtgerichte cognitieve therapie bij depressie (Kabat-Zinn, Segal, Teasdale, & Williams, 2007). In dit werk worden de psychische mechanismen van depressie blootgelegd en wordt een bewezen en werkend zelfhulpprogramma geboden, waarmee – ook bij de vaak lastig te behandelen terugkerende depressies – verbetering binnen handbereik komt. Een waardevol boek met veel achtergrondinformatie, oefeningen en inzichten over depressie en bredere, stemmingsgerelateerde klachten. Bijzonder waardevol wanneer je één op één met mensen werkt.
Standaardwerk (1)
Op nummer één plaats ik het standaardwerk van Kabat-Zinn: Full Catastrofe Living. In het Nederlands vertaald als het Handboek Meditatief Ontspannen (2004). Een wat ongelukkig gekozen titel, omdat die de suggestie geeft dat ontspannen centraal staat, waar ontspanning in de beoefening van mindfulness eerder een resultante is. Maar onbetwist is dit een fantastisch standaardwerk. Dit boek is gebaseerd op het oorspronkelijke door Kabat-Zinn ontwikkelde trainingsprogramma dat zijn patiënten in de eerder genoemde stresskliniek volgen en dat is in te zetten voor iedereen die zijn of haar grenzen wil overstijgen. Of het nu gaat om fysieke of mentale ongemakken of beperkingen; de systematische aanpak in dit trainingsprogramma, die in dit werk uitgebreid besproken wordt, leert stap voor stap nieuwe vormen aan om aandacht te schenken, bewust in het hier en nu te leven en wijsheid in ons leven te ontwikkelen.
Literatuur
Brandsma, R. (2012). Mindfulness Basisboek, Mindfulness Praktijkboek, Mindfulness Trainingsboek. Houten: Lannoo Campus. Kabat-Zinn, J. (2004). Handboek meditatief ontspannen. Haarlem: Altamira-Becht.
Kabat-Zinn, J., Segal, Z., Teasdale, J., & Williams, M. (2007). Mindfulness en bevrijding van depressie. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds.