Van ontstekingsmarkers (waaronder cytokinen) is bekend dat zij de bloed hersenbarrière kunnen passeren via zwakke delen in deze barrière (‘leaky parts’). Een andere manier waarop cytokinen in de hersenen terecht kunnen komen is door zich te binden aan transportmoleculen die zich op de bloed hersenbarrière bevinden. Een derde manier van verbinding tussen het immuunsysteem en de hersenen zette de wereld van diverse wetenschappers echter onlangs op zijn kop.
Opzienbarende ontdekking
Een recente ontdekking verhelderde veel: wetenschappers hebben namelijk ontdekt dat ontstekingsmarkers via lymfevaatjes kunnen reizen. Deze lymfevaatjes lopen door het hersenvlies, dat zowel hersenen als ruggenmerg omhult waarmee ontstekingsstoffen onmiddellijk de bloed-hersenbarrière kunnen passeren. Het lymfestelsel is onderdeel van het immuunsysteem en zo zijn hersenen en immuunsysteem direct met elkaar verbonden.
Ontstekingsmarkers in hersenen
Wanneer deze ontstekingsmarkers in de hersenen aankomen, beïnvloeden zij op verschillende manieren de beschikbaarheid van de zogenaamde monoaminen serotonine, noradrenaline en dopamine. Vooral van serotonine en noradrenaline weten we dat deze een sterk verband hebben met het ontstaan van klinische depressies, waarbij serotonine ook een betekenisvolle rol speelt bij angst en dopamine bij motivatie en het gevoel van beloning. Ontstekingsstoffen in de hersenen echter zorgen ervoor dat de beschikbaarheid van deze neurotransmitters ernstig verstoord wordt, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor serotonine.
Serotonine
Serotonine is een essentiële neurotransmitter, nodig voor de informatieoverdracht tussen zenuwcellen. Het is betrokken bij veel verschillende processen als het dag- en nachtritme, agressie, eetlustregulatie, seksualiteit, onrust en paniek en is van wezenlijk belang voor een goede stemming. Hoewel het grootste aandeel serotonine in de darmen gemaakt wordt (circa 90 %) en maar een klein deel in de hersenen, komt serotonine uit de darmen niet beschikbaar voor de hersenen zoals vaak gedacht wordt. Het kan namelijk niet door de bloed hersenbarrière. In de darmen heeft serotonine een andere functie. Het zorgt bijvoorbeeld voor de darmperistaltiek en kan worden vrijgemaakt uit bloedplaatjes voor stolselvorming.
Aanmaak serotonine
Om serotonine te kunnen maken moeten er in het lichaam een aantal processen worden doorlopen. Het begint altijd met goede voeding. Er gebeurt immers niets in je lichaam als de bouwstoffen hiervoor ontbreken. Serotonine wordt uit het aminozuur L-tryptofaan gemaakt. Tryptofaanrijke voedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld vis, eieren, bananen, zonnebloempitten, sesamzaad en kalkoen. In het lichaam wordt tryptofaan omgezet tot 5 hydroxytryptofaan (5 HTP) wat kan worden gemetaboliseerd naar serotonine. Voor deze omzetting zijn zogenaamde cofactoren nodig; vitaminen of mineralen. Dit zijn in dit geval vooral vitamine B3, B6, foliumzuur (B11), ijzer, vitamine C, zink en magnesium. Wanneer bijvoorbeeld in tijden van stress extra veel van deze stoffen gebruikt wordt voor andere processen in het lichaam (iedere vitamine en ieder mineraal is immers voor veel meer verschillende processen in het lichaam nodig), dan blijft er minder beschikbaar voor de omzetting van tryptofaan naar serotonine.
Evolutie en stressreactie
Evolutionair gezien is de mens prima toegerust om inflammatie door bijvoorbeeld stress het hoofd te bieden. De in ons mens-zijn verankerde acties als aanvallen, verdedigen of voedsel zoeken zijn echter oplossingsgericht en dus gebaseerd op een actie, volgend op een emotie of gevoel. De stressreactie stopt als de oplossing is gevonden. De chronische stress die veel mensen tegenwoordig echter ervaren, zorgt dat de menselijke natuur op verschillende manieren langdurig (zonder oplossing) aan censuur onderhevig is. Gevolg is het verlies van vaardigheid om datgene te doen wat in onze natuur besloten is.
Stress reduceren
Het leren herkennen, managen en omlaag brengen van stress is één van de belangrijkste dingen die je kunt doen voor je gezondheid.
Hoe ontsteking ervoor zorgt dat serotonine minder beschikbaar is, lees je in een volgende blog. Ik geef hierin ook antwoord op de vraag: Welke interventies helpen nu echt bij depressie?